Integriteit

Begin dit jaar had ik een interessante afspraak. Meestal ben ik degene die de vragen stelt, deze keer niet. Wat was er aan de hand?  Eind januari zou minister Plasterk zijn eerste bezoek als bewindspersoon voor Koninkrijksrelaties aan de West brengen. Voor die tijd wilde hij een hoogst gevoelige kwestie op Bonaire uitgezocht hebben. In 'Den Haag' waren signalen binnengekomen over ernstige problemen in het bestuurscollege van Bonaire en de rol daarbij van de Rijksvertegenwoordiger, het hoogste Nederlandse gezag op het eiland. De minister stuurde een ervaren Nederlandse oud-bestuurder, die de Antillen goed kent, als 'verkenner' vooruit. Deze sprak met ruim twintig personen. De reden dat ik ook een uitnodiging kreeg was mijn boek. Ik ben daarin vrij duidelijk hoe essentieel het is dat een Rijksvertegenwoordiger geloofwaardig is. Deze functionaris moet toezicht houden, boven de partijen staan. Onafhankelijk, integer, boven elke twijfel verheven. Minder eenvoudig dan het lijkt in kleinschalige postkoloniale samenlevingen. De Britse regering zoekt voor de belangrijke functie van gouverneur, het hoogste Britse gezag op de dependent territories, ervaren senioren zoals diplomaten, rechters en hoge militairen. Wanneer er twijfels zijn over het functioneren, schromen de Britten ook niet om een gouverneur te vervangen zoals in 2009 op de Caribische Turks & Caicos eilanden.  

Het Nederlandse kabinet benoemde als eerste Rijksvertegenwoordiger een CDA-prominent. Het was duidelijk dat hij, gezien zijn voorgeschiedenis op het eiland, enorm zijn best zou moeten doen om iedere schijn van bevoordeling van zijn politieke vrienden van zusterpartij UPB te voorkomen. Dat is hem niet gelukt, vanaf het begin staat zijn 'onpartijdigheid' ter discussie. In Papiamentstalige media wordt hij tot de dag van vandaag 'Pontius Pilatus' genoemd: wast zijn handen in onschuld, kijkt de andere kant op als het om zijn politieke vrienden gaat.  

Sinds maart 2012 heeft Bonaire een nieuwe gezaghebber, een functie vergelijkbaar met die van een burgemeester. Benoemd na een zorgvuldige selectieprocedure. Een intelligente en moedige vrouw. Deze gezaghebber staat expliciet voor transparantie en integriteit in het openbaar bestuur, zonder aanzien des persoons. Een dappere houding in de politieke en ambtelijke slangenkuil waarin ze terecht is gekomen. Met in haar directe omgeving drie verdachten in strafrechtelijke onderzoeken: de belangrijkste gedeputeerde, de oud-partijleider die ieder moment zijn zetel in de eilandsraad weer kan innemen en de fractievoorzitter van de grootste partij in de eilandsraad. Allemaal lid van de UPB.  Drie maanden geleden schreef ik een blog 'Karaktermoord' over de schandalige manier waarop een aantal politici probeert de gezaghebber uit haar functie te krijgen.  

Een belangrijk moment in de bestuurscrisis was de aangifte die de gezaghebber eind vorig jaar deed over mogelijke strafbare feiten bij het verlenen van een vergunning aan een familielid van een gedeputeerde. Zij had, net als andere functionarissen, haar handtekening gezet maar kreeg even later signalen dat er onregelmatigheden waren. Zij legde het dossier voor aan het Openbaar Ministerie die haar adviseerde aangifte doen. Bij de politie keken ze wel een beetje verbaasd op, een gezaghebber die aangifte doet, dat was nog nooit vertoond. Dat ze dat durfde. De gedeputeerden reageerden woedend en vielen haar in de media genadeloos aan. Ze had er eerst met hen over moeten praten. Iedereen weet wat dat betekent in de Bonairiaanse represaillecultuur, dan was het vast niet tot een aangifte gekomen. De gezaghebber kwam onder vuur, veelzeggend is wat er toen gebeurde. De hoofdofficier en korpschef stelden zich vierkant op achter de gezaghebber en legden publiekelijk uit dat zij correct had gehandeld. De Rijksvertegenwoordiger deelde de mening van de gedeputeerden en deed geen enkele poging de gezaghebber te steunen. Een opmerkelijke stellingname gezien de taakomschrijving van de Rijksvertegenwoordiger om 'al het overige te doen ter bevordering van goed bestuur in de openbare lichamen'. (Wolbes, artikel 204 lid 1i).  

Het onderzoek naar de aangifte is nagenoeg afgerond, binnenkort maakt het OM de resultaten bekend. Mocht hier uit naar voren komen dat ook deze gedeputeerde verdachte is, dan moeten zo ongeveer alle belangrijke (mannelijke) politici  van de UPB voor de rechter verschijnen.   

Ik was natuurlijk nieuwsgierig wat er gedaan zou worden met de bevindingen en aanbevelingen van de 'verkenner'. Hij maakte geen verslag, want dat gaat rondslingeren, maar zou meteen na terugkomst mondeling rapporteren aan de hoogste ambtenaren. Die zouden vervolgens de minister op de hoogte stellen. Deels brisante informatie. Zo is de 'verkenner' ongetwijfeld geïnformeerd over onder andere het feit dat de Rijksvertegenwoordiger heeft geprobeerd te interveniëren in het lopende corruptieonderzoek Zambezi waarin twee UPB-prominenten verdachten zijn.  

Integriteit is in de Nederlandse politiek tegenwoordig een hot item. Zo moeten VVD-politici voortaan een integriteitsverklaring ondertekenen. De Tweede Kamer heeft het als het om Sint Maarten en Curaçao gaat vaak over corruptiebestrijding en de integriteit van politici. Maar dat zijn autonome landen met eigen regeringen waar Nederland geen verantwoordelijkheid voor draagt. Waar het Nederlandse kabinet wel direct verantwoordelijk voor is, is Bonaire, een dorps eiland met 17.500 inwoners. Een eiland dat een schoolvoorbeeld is wat er met een samenleving gebeurt wanneer corruptie jarenlang onbestraft blijft. Ik dacht altijd dat dat zou veranderen met de integratie van Bonaire binnen Nederland, de trieste werkelijkheid is dat die praktijken gewoon doorgaan maar nu met medeweten van Nederland. Ik krijg vaak de vraag hoe het kan dat Nederland, als het om integriteit gaat, zo met twee maten meet. Politici van Sint Maarten en Curaçao wordt de maat genomen terwijl Bonairiaanse politici die officieel verdacht worden van corruptie, witwassen en valsheid in geschrifte door Kamerleden en bewindspersonen met alle egards worden behandeld. Ik kan het in ieder geval niet meer uitleggen.  

Mijn beeld bijna vijf maanden na het bezoek van de 'verkenner' is dat er niets is veranderd. Verbazend. Ja, de Vereniging Nederlandse Gemeenten ondersteunt de gezaghebber met een project om integriteit te bevorderen. Op zich een prima initiatief ware het niet dat politici van de bestuurscoalitie en sommige ambtenaren het integriteitstraject zonder enige scrupule boycotten. En ja, de Rijksdienst Caribisch Nederland heeft een integriteitsfunctionaris aangesteld. Kennelijk denkt de minister dat met een paar cosmetische ingrepen alles weer op zijn pootjes terecht komt. Een illusie. Onderhand zijn er heel wat mensen die weten dat de minister op de hoogte is van een aantal bedenkelijke zaken. Zijn ostentatief afzijdige houding leidt er slechts toe dat uitgerekend een gezaghebber die werkt aan het verbeteren van integriteit en probeert tegen corruptie op te treden langzamerhand vogelvrij wordt verklaard. Onbegrijpelijk!  

 

 

 

http://www.vandorp.net/titel.asp?id=202