Een ongemakkelijke waarheid

Foto Belkis Osepa, Caribisch Netwerk

Hoe zou het gesprek tussen minister Ronald Plasterk en Rijksvertegenwoordiger Wilbert Stolte vrijdag zijn verlopen? Wat voor gesprek voer je met iemand die je al maanden de hand boven het hoofd houdt? Plasterk weet sinds begin dit jaar dat het hoogste Nederlandse gezag op Bonaire, Sint Eustatius en Saba het niet zo nauw neemt met de trias politica, niet onafhankelijk opereert en een verlengstuk is van niet-integere politici. In plaats van een gezaghebber te steunen die probeert in een door en door corrupte omgeving een begin te maken met integer bestuur heeft Stolte haar juist tegengewerkt.

In januari dit jaar stuurde Plasterk oud-burgemeester Ronald Bandell naar Bonaire om uit te zoeken wat er voor problemen waren tussen Stolte en de gezaghebber maar ook tussen Stolte en het Openbaar Ministerie. Ik heb er over geschreven in verschillende blogs (Karaktermoord, Integriteit en First Offender). Bandell concludeerde onder andere dat Stolte niet was te handhaven maar Plasterk deed daar niets mee. Natuurlijk, een minister kan een advies naast zich neerleggen maar is dan wel verantwoordelijk voor de gevolgen. Die zijn groot. De maandenlange opzichtige afzijdigheid van Plasterk heeft van Bonaire (17.500 inwoners) een volstrekt onbestuurbaar eiland gemaakt. En niet onbelangrijk, de geloofwaardigheid van 'Nederland' is onder het nulpunt gezakt. Dubbelhartig, hypocriet, meten met twee maten. Zo vaak is de afgelopen maanden te horen geweest dat Haagse politici wel een grote mond hebben over corrupte politici en integriteit als het gaat om eilanden waar ze niets over hebben te zeggen zoals Sint Maarten. Tegelijkertijd sluit 'Den Haag' de ogen voor wat er op Bonaire, het eiland waar het Nederlandse kabinet direct verantwoordelijk voor is, aan de hand is.  

Begin juli gaf Plasterk antwoord op schriftelijke vragen van de Tweede Kamer over de crisis in het bestuurscollege en de rol van Stolte daarbij. In zijn antwoord sneerde de minister ook naar enkele goed ingevoerde lokale journalisten, die berichtgeving wantrouwde hij. In plaats daarvan raadpleegde hij liever wat vaker de Rijksvertegenwoordiger.

Het feit dat Plasterk publiekelijk Stolte bleef steunen maakte de politici van de UPB overmoedig. Begin mei werd de gezaghebber de portefeuille Toezicht en Handhaving ontnomen. Die afdeling vormt het hart van een door de gezaghebber breed ingezet integriteitstraject. Deze actie vormde het begin van een politiek drama dat nu al maanden duurt.

In juni volgde het voorwaardelijk sepot van UPB-gedeputeerde James Kroon. Die liegt er sindsdien op los dat het maar om een foutje in een administratieve procedure ging, de feiten liggen anders. De eilandsraad, waarin de UPB/Santana coalitie de meerderheid heeft, besloot dat Kroon gerust kon aanblijven.

In plaats van enig zelfinzicht te tonen koos de coalitie de aanval en dreigde de gezaghebber met een motie van wantrouwen. Het leidde tot voor Bonaire historische taferelen. Bij twee vergaderingen van de eilandsraad kwamen honderden demonstranten hun steun betuigen aan  de geplaagde Lydia Emerencia. Vóór de gezaghebber, vóór integriteit. Gewaagd. Veel mensen gaven eerlijk toe dat ze niet naar de demonstratie durfden komen uit angst voor represailles. Ook het bezoek van premier Rutte bleef niet zonder gevolgen, hij bood aan te bemiddelen en stelde als Frits Goedgedrag als bemiddelaar aan. Daarop nam de UPB-partijvoorzitter Dortalina het stokje van de motie van wantrouwen over. Dagenlang was te horen en te lezen dat de UPB all the way ging om de gezaghebber weg te krijgen. Afgelopen week stuurde Plasterk een brief naar de Kamer waarin hij schreef dat Goedgedrag had bereikt dat er een overeenkomst was tussen de gezaghebber en de twee UPB-gedeputeerden dat ze er alles aan doen om te zorgen voor rust in het bestuur. Hilarisch. Ja zeggen, nee doen. Op hetzelfde moment wisten de gedeputeerden triomfantelijk te melden dat ze de gezaghebber eens flink zouden aanpakken. Enkele dagen later publiceerde het Antilliaans Dagblad een artikel van twee pagina's waarin werd geciteerd uit een vertrouwelijk nooit gepubliceerd rapport over Emerencia uit de tijd dat ze rector-magnificus was aan de universiteit van Aruba. Een van de vele opzetjes de afgelopen maanden om de gezaghebber het vuur zo na aan de schenen te leggen dat ze uit zich zichzelf opstapt.

Ik stelde Stolte begin juli twee vragen:

- Ik heb uit verschillende bronnen begrepen dat u van mening bent dat corruptie op Bonaire een gegeven is omdat dit nou eenmaal past binnen de Zuid Amerikaanse cultuur, hier komt in nog geen vijftig jaar verandering in of woorden van gelijke strekking. Is dit een juiste weergave van uw mening en wat is het gevolg hiervan voor uw beoordeling van bestuurlijke corruptie op Bonaire. Wijkt die beoordeling af als dezelfde feiten in Nederland zouden spelen?

- Ook  heb ik vernomen dat U van mening bent dat het een ramp zou zijn voor Bonaire wanneer deze coalitie zou verdwijnen. Is dit een juiste weergave van uw mening en wat is het gevolg hiervan voor uw inzet bij de bemiddeling in de bestuurscrisis? 

Een week later kreeg ik geen antwoord op deze vragen maar een nietszeggende reactie: de Rijksvertegenwoordiger steunt het door de gezaghebber ingezette integriteitstraject van harte.

Afgelopen week publiceerden onderzoeksjournalisten van verschillende Nederlandse dagbladen artikelen over de onbestuurbare situatie op Bonaire, voor minister Plasterk eindelijk reden om de Rijksvertegenwoordiger op het matje te roepen. Er zijn nog geen mededelingen gedaan over de uitkomst van dit gesprek. Maar wanneer Plasterk denkt dat hij door het weghalen van Stolte de problemen oplost zit hij er naast, daarmee is de ernstige crisis in het lokale bestuur niet opgelost. Niet alleen in het bestuurscollege is een onwerkbare situatie ontstaan, ook de eilandsraad functioneert dankzij de 'dictatuur van de meerderheid' van geen kanten.

Wat dan wel? In reactie op de ontstane situatie roepen sommigen om nieuwe verkiezingen. Dat kan niet, Bonaire moet het doen met de huidige eilandsraad tot aan de volgende verkiezingen in 2015. Het is een ongemakkelijke waarheid maar de lakse houding van Plasterk heeft er voor gezorgd dat de crisis op Bonaire zodanig is geëscaleerd dat deze alleen nog maar is op te lossen met een maatregel die Nederland eigenlijk helemaal niet wil nemen: het eiland onder gezag van een regeringscommissaris plaatsen.

De minister kan daarbij gebruik maken van artikel 232 van de WOLBES. Dat regelt dat als het bestuur van het openbaar lichaam als een geheel niet meer functioneert een regeringscommissaris kan worden benoemd. Dat betekent wel dat alle bestuursorganen van Bonaire buiten werking worden gesteld dus eilandsraad, bestuurscollege en - hoe onterecht veel mensen dat zullen vinden- ook de gezaghebber. Iedereen moet weg, ook de Rijksvertegenwoordiger moet het veld ruimen. Voor Sint Eustatius en Saba geldt het buiten spel zetten van het lokale bestuur natuurlijk niet, voor deze eilanden treedt de regeringscommissaris op als Rijksvertegenwoordiger.

Het aanstellen van een regeringscommissaris is een zware maatregel: de prijs die betaald moet worden voor een volstrekt uit de hand gelopen bestuurlijke crisis.



http://www.vandorp.net/titel.asp?id=202