Flying doctors

'De kosten van medicijnen op Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn veel te hoog'. Volgens de Bonairiaanse gedeputeerde voor Volksgezondheid Serfilia heeft de Rijksoverheid in 2012 zeven miljoen dollar uitgegeven aan farmaceutische zorg en dat is kennelijk meer dan gedacht. Een wonderlijk bericht, ik begrijp er niets van. In 2010 hielden Haagse ambtenaren de lokale apothekers voor dat Nederland de beste farmaceutische zorg ter wereld heeft, die moest er dus ook op de BES-eilanden komen. Dat betekende wel nationalisatie van apotheken, die onderdeel werden van het ziekenhuis Mariadal, én een ander voorschrijfgedrag van artsen. Voortaan de goedkopere generieke medicijnen in plaats van spécialités, de duurdere merkgeneesmiddelen. Een verandering die bij veel patiënten tot onzekerheid leidde. Een jaar geleden las ik nog een juichend artikel dat de introductie van generieke medicijnen tot een besparing van zestig procent had geleid. Overigens betekent zeven miljoen dollar voor 22.000 inwoners een gemiddelde van $ 318 (€ 245). Dat valt mee vergeleken met het Nederlandse gemiddelde van € 347 per inwoner in 2010. Het Nederlandse cijfer heeft bovendien alleen betrekking op geneesmiddelen die door gewone apotheken zijn verstrekt, de ziekenhuisapotheken vallen er buiten.

De gezondheidszorg op de BES staat onder druk met de door minister Edith Schippers aangekondigde bezuinigingen. Om te beginnen twee miljoen dollar in 2013. Maar bezuinigen kan ook een impuls zijn om het door Nederland in 2011 bedachte systeem van gezondheidszorg eens grondig tegen het licht te houden. Een onafhankelijke blik: werkt het in de praktijk zoals gepland, is dit het eindmodel? Hoe blijven de kosten beheersbaar? Maar er zijn meer vragen die gesteld kunnen worden. Ik volg de veranderingen in de gezondheidzorg op de BES-eilanden al vanaf 2009 toen een 'gezant' van het ministerie van Volksgezondheid in een interview met Medisch Contact de huisartsen op Bonaire met denigrerende uitspraken in de gordijnen joeg. Wat me langzamerhand is gaan opvallen is dat het er op lijkt dat de arts-patiënt relatie op de BES-eilanden van ondergeschikt belang lijkt te zijn.

Een van de keuzes in de huidige opzet van de gezondheidszorg is de Nederlandse scheiding tussen eerste lijn (huisarts) en tweede lijn (medisch specialisten). Maar werkt dat op een klein eiland in een tropisch klimaat 9000 kilometer verder? Om te zorgen voor meer medische specialismen is het ziekenhuis op Bonaire een samenwerkingsverband aangegaan met academische ziekenhuizen in Nederland. Iedere drie tot zes maanden worden nieuwe artsen ingevlogen. 'Heb je altijd al een keer in het buitenland willen werken, dan is dit je kans!' Veelbelovende advertenties. Voor vooral jonge artsen een aantrekkelijk avontuur. Maar aan het invliegen van Nederlandse artsen kleeft ook een groot nadeel. Hoe moet een patiënt een vertrouwensrelatie opbouwen met een arts die bij een volgend consult al weer terug is naar Nederland, dat is wel erg vrijblijvend.

In het verleden gingen patiënten naar de specialist op Curaçao of specialisten kwamen op vaste dagen naar Bonaire om spreekuur te houden. Patiënten die jarenlang hun 'eigen' specialist hadden moesten daar afscheid van nemen en zijn nu vaak aangewezen op steeds weer een andere specialist. De eerste gynaecoloog die een zwangere vrouw aan het begin van haar zwangerschap ziet, is meestal niet degene die haar bevalling begeleidt.

Er zijn boekenkasten vol geschreven over het belang van een goede arts-patiënt relatie. Patiënten, zeker degenen die hun specialist vaker zien, moeten vertrouwen hebben in hun behandelend arts. Zich veilig voelen. Alles durven zeggen wat voor een diagnose en in het genezingsproces van belang is. Een arts die zijn patiënten vaker ziet, weet wie hij voor zich heeft, hoeft het dossier niet te raadplegen om relevante details te weten. Kan door kennis van achtergronden van de patiënt verbanden leggen bij een diagnose. Dat kan soms levensreddend zijn. Voor een tijdelijk aanwezige arts is het ook niet gemakkelijk; die moet het doen met het dossier dat door voorgangers is opgesteld. Zal ik voor de zekerheid toch ook maar een bloedonderzoek laten doen of foto's laten maken?

Een grote hindernis is ook dat arts en patiënt op Bonaire tegenwoordig vaak letterlijk niet dezelfde taal spreken. Bij eenmalige contacten is dat misschien nog niet zo'n probleem, maar een patiënt zal maar de diagnose kanker krijgen. Het lijkt me vreselijk: een ernstig medisch probleem hebben en daar niet in de taal waarin ik me het beste kan uitdrukken met de dokter over kunnen praten. Zoeken naar de juiste woorden of de hulp van een tolk.

Laat duidelijk zijn, ik heb geen oordeel over de vakbekwaamheid van de uit Nederland ingevlogen artsen. Maar waar over nagedacht zou moeten worden is wat het effect is van de Nederlandse flying doctors. Artsen zijn geen bouwvakkers die je voor drie maanden kunt invliegen maar sleutelfiguren in datgene wat voor iedereen uiteindelijk het belangrijkste is: gezondheid. Er is geen enkele reden om te veronderstellen dat de arts-patiënt relatie op de BES-eilanden minder belangrijk is dan in Nederland.

Misschien moet overwogen worden om deels terug te keren naar de oude situatie waarbij veel meer gebruik wordt gemaakt van specialisten uit Curaçao en Aruba. Het is duidelijk dat minister Schippers geen vertrouwen heeft in het Sint Elisabeth ziekenhuis op Curaçao, dat heeft ze al vaak genoeg gezegd. Het ziekenhuis is inderdaad dringend aan vervanging toe. Maar dat wil niet zeggen dat de specialisten die daar werken niet aan de maat zijn, dat zijn juist vaak aan Nederlandse universiteiten opgeleide artsen. Spreken Papiaments. Waarom geen mix van uit Nederlandse afkomstige artsen die voor een langere periode blijven en medisch specialisten van de zustereilanden die enkele dagen per week naar Bonaire komen. Voor een goede arts-patiënt relatie zou dat wel eens een gezondere en oplossing kunnen zijn. En goedkoper.



http://www.vandorp.net/titel.asp?id=202