Vierde Wereld

De Vierde Wereld. Nooit eerder van gehoord. Pas een paar weken geleden las ik er over. Over het verschil tussen die andere drie werelden had ik een paar jaar geleden eens een leerzaam gesprek met een consultant op Curaçao. Hij legde het als volgt uit: in de eerste wereld heeft een overheid geld voor investeringen en onderhoud, in de tweede wereld is er geld voor investeringen, maar niet voor onderhoud en in de derde wereld is voor allebei geen geld. Waar horen de Antillen dan thuis? Op de grens van tweede en derde wereld. Eigenlijk is er geen geld voor nieuwe schoolgebouwen, ziekenhuizen en wegen maar met Nederlands ontwikkelingsgeld of geld van Europese Unie is er soms wel geld om te nieuwbouw te plegen. Maar na tien jaar staat alles er deplorabel bij: geen geld voor onderhoud. 

Het begrip vierde wereld wordt tegenwoordig gebruikt om een onderscheid te maken in ontwikkelingslanden: de landen die zich met succes weten te ontwikkelen zijn derde wereld, de vierde wereld zijn de achterblijvers. Daarnaast wordt het begrip 'vierde wereld' gebruikt om in het rijke Westen en Noorden bevolkingsgroepen aan te duiden die onder een vastgestelde armoedegrens leven of gebieden met een structurele achterstand. Ik realiseerde me ineens dat Bonaire, Sint Eustatius en Saba (BES) de kenmerken hebben van een 'vierde wereld'. Binnen het land waar ze sinds 10 oktober 2010 deel van uitmaken: Nederland.

 

 In 2008 stuurden alle Nederlandse ministeries fact findings missies naar de BES-eilanden. Wat is de huidige situatie? Wat is nodig opdat Nederlandse bewindspersonen de ministeriële verantwoordelijkheid voor de eilanden kunnen dragen. Een KLM toestel dat van de landingsbaan zou raken, een brand in de gevangenis, de Tweede Kamer zou niet aarzelen de betreffende ministers voor uitleg te ontbieden. Ik schreef er indertijd een artikel over voor Elsevier over. 'Nederland krijgt er drie prachtige eilanden bij maar het zijn wel derde wereld eilanden met grote achterstanden als gevolg van decennialange verwaarlozing. Reken er maar op dat dat veel geld gaat kosten.' De ambtenaren schrokken inderdaad van de situatie die ze aantroffen. Geen centrale drinkwaterleiding op Sint Eustatius en Saba. Overal asbest. Een schoolgebouw op Bonaire, ooit dertig jaar geleden met Nederlands ontwikkelingsgeld gebouwd, dat daarna nooit meer was onderhouden. Het dak lag los en zou er met een flinke storm naar beneden komen. Termieten waren zo ver gevorderd met het knagen aan de kozijnen dat ramen uit de sponningen vlogen. Tijdens de les. Twee jaar later meldde staatssecretaris Ank Bijleveld-Schouten dat de achterstanden op de BES-eilanden nog groter waren dan gedacht, dat het ook meer ging kosten dan aanvankelijk begroot. Toen hadden de Nederlandse ministeries nog geld, nu moeten ze zwaar bezuinigingen.

 

De vergelijking met de vierde wereld laat me de laatste weken niet los. Dat komt vooral door de bezuinigingen op de gezondheidszorg die minister Edith Schippers heeft aangekondigd. Eerst hebben Haagse ambtenaren het huidige systeem van gezondheidszorg en zorgverzekering op de BES-eilanden (22.000 inwoners) opgedoekt en een nieuw systeem geïntroduceerd. Nu werkt het twee jaar en wordt er al weer het mes ingezet. Louter om budgettaire redenen. De gezondheidszorg op de BES-eilanden is daarmee gereduceerd tot een kostenpost op de begroting van het ministerie van Volksgezondheid. Het belangrijkste argument van de minister is dat zij de aanspraken in Europees en Caribisch Nederland gelijk wil trekken. Waarom eigenlijk?

 

Wat zich wreekt in de discussie over gezondheidszorg, maar ook op andere terreinen, is het gebrek aan visie in politiek Den Haag op de BES-eilanden. Wat willen ze er mee? Ja, Nederland is nu ook een Caribisch land geworden en een direct buurland van Latijns-Amerika, las ik vandaag in een persbericht van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ook peinst politiek Den Haag er niet over de inwoners van de BES-eilanden dezelfde sociale en economische rechten te geven als in het Europese deel van Nederland, er is evenmin animo om het bestaansminimum vast te stellen.

 

Het is jammer dat ruim twee jaar na de integratie binnen Nederland, iedereen in 'Den Haag' vergeten lijkt te zijn dat Nederland er drie 'derde wereldeilanden' bij heeft gekregen. Ook op het terrein van gezondheidszorg. Gezien de achterstand is de kans groot dat de impuls die minister Schippers aan de volksgezondheid op de BES-eilanden heeft gegeven een aantal jaren leidt tot een grotere 'consumptie' en dus meer kosten. Omdat mensen voor wie bepaalde behandelingen buiten hun budget lagen, nu ineens wel zorg kunnen krijgen. Soms helpt een vergelijking om zaken in perspectief te zetten. Ik ben op zoek gegaan naar projecten die het Nederlandse ministerie van Ontwikkelingssamenwerking financiert. Interessant. Nederland bouwt in ontwikkelingslanden ziekenhuizen, scholen, legt waterleidingsystemen aan, investeert in de rechtshandhaving. Voorwaarde is wel 'goed bestuur' anders wordt de hulp stopgezet.

 

Misschien is het tijd voor een fundamentele andere kijk op de BES-eilanden in politiek Den Haag. Er is in aanloop naar de integratie vaak gezegd dat de terugkeer van drie voormalige koloniale eilanden in de schoot van het oude moederland een historische unieke stap was. Net zo bijzonder is het dat een land uit de eerste wereld de directe verantwoordelijkheid krijgt voor een paar derde wereld eilanden. Beschouw Bonaire, Sint Eustatius en Saba als ontwikkelingsgebieden. Bepaal wat het gewenste voorzieningenniveau (gezondheidzorg, onderwijs, infrastructuur, rechtshandhaving) over vijf of tien jaar moet zijn. Wat gaat dat kosten en hoe wordt dat gefinancierd? En laat de eilanden niet om budget 'concurreren' met Nederland, daar is het nog veel te vroeg voor.

Alle Nederlandse departementen hebben zich sinds 2009 op de BES-eilanden gestort. 'Ontwikkelingssamenwerking' niet. Wellicht moet juist de minister met Ontwikkelingssamenwerking in portefeuille de BES-eilanden eens bezoeken.

 

 

 

http://www.vandorp.net/titel.asp?id=202